آیا نور ال ای دی ضرر دارد؟ بهترین لامپ روشنایی برای سلامتی چیست؟
استفاده از لامپ ال ای دی بخاطر مصرف کم انرژی و عمر طولانی تر روز به روز بیشتر میشود. طول عمر و کم مصرف بودن LED ها از بقیه انواع لامپ ها به خصوص لامپهای رشتهای و CFL (کم مصرف)، بهتر است. لامپهای (CFL (Compact Flurescent Amp یا لامپهای مهتابی متراکم را، به طور عامیانه به اسم لامپهای کم مصرف میشناسیم. از این به بعد هرجا اسم از کم مصرف بردم منظورم لامپهای CFL است.
وقتی انواع لامپ ها را بررسی میکردم متوجه شدم که لامپهای رشتهای، هالوژنی و کم مصرف به علت وجود اشعه ماورا بنفش ضررهایی برای سلامت ما دارند. به همین دلیل، این سوال برای من مطرح شد که آیا نور ال ای دی نیز اشعه ماورا بنفش دارد و آیا به طور کل برای سلامتی ما ضرر دارد؟
در ادامه مطالب، نتیجه بررسی خودم را در این زمینه با شما به اشتراک میگذارم. بطور خلاصه باید بگویم که لامپهای روشنایی ال ای دی بهطور غیر مستقیم برای سلامت ما مشکلاتی ایجاد میکنند اما در کل، بنا بر تحقیقات انجام شده، بهترین نوع لامپ روشنایی برای سلامت ما هستند.
مطالبی که در این نوشته آمده با تحقیقاتی که کمیته علمی اروپا با نام SCHEER بر روی لامپهای LED انجام داده، مطابقت دارد. از جمله موارد فعالیت SCHEER، بررسی خطرات احتمالی تکنولوژیهای جدید، برای سلامت انسان است.
(لینک اشعه آبی چیست و آیا با اشعه بنفش فرق دارد؟)
این مطلب را هم مشاهده بفرمایید: طیف نور، طول موج و فرکانس به چه معنی هستند؟
بررسی تحقیقات مختلفی که تاکنون انجام شده است، نشان میدهد که لامپهای LED به طور غیر مستقیم برای سلامت ما ضرر دارند. اما این ضرر میتواند برای گروههای مختلف سنی، متفاوت باشد. به طور مثال، وجود طیف نور آبی در روشنایی LED ممکن است، به طور غیر مستقیم، برای شبکیه چشم کودکان زیر ۳ سال عوارضی ایجاد نماید.
از طرفی دیگر پوست و چشم بیشترین حساسیت را از دیگر اعضای بدن انسان، در برابر تابش نور دارند. مقدار تاثیرپذیری این دو عضو بدن، به پارامترهای مختلفی از نور وابستهاند. از جمله این پارامترها میتوان به طیف فرکانسی، طول موج تابشی از نور ال ای دی و شدت تابش نور، فاصله از منبع نور و مدت زمان قرار گرفتن در معرض نور LED، اشاره کرد. با تمام این موارد نور تشعشعی از ال ای دی ضررهای کمتری نسبت به نور لامپهای رشتهای و کم مصرف دارد. یکی از مهمترین دلایل این مطلب، عدم وجود اشعه ماورا بنفش و یا مقدار بسیار کم آن در نور LED نسبت به بقیه انواع لامپها است. اشاره کرد. پیشرفتهای مختلفی در خصوص علم نور و تجهیزات آزمایشگاهی در حال رخ دادن است که ممکن است ، در آیندهای نزدیک، یافتههای جدیدی در این زمینه به دست آید.
بررسیهایی که توسط موسسه های مختلف تحقیقاتی آمریکا و اروپا از جمله SCHEER و NIH صورت گرفته، همگی در دو مورد مشترک هستند. یکی از این موارد وجود نور با طیف آبی و دیگری لرزش یا نوسان نور در LED میباشد. در ادامه هر یک از این موارد و اثرات احتمالی آنها بر سلامت ما، بیان میشود:
-
اثرات ناشی از وجود نور آبی (Blue Light) در LED
همانطور که پیش از این اشاره شد، لامپ LED نور ماورا بنفش از خود ساطع نمیکند یا مقدار تشعشع آن بسیار ناچیز است. طیف نور موجود در LED شامل رنگهای قرمز، نارنجی، زرد، سبز و آبی است. با کاهش طول موج در طیف نور، انرژی موجود در آن نیز بیشتر میشود. هرچقدر در طیف نوری از رنگ قرمز به سمت رنگ آبی حرکت کنیم، طول موج کمتر و در نتیجه انرژی آن بیشتر میشود. بنابراین نور آبی بیشترین انرژی را در طیف نور LED دارد.
به همین منظور در تحقیقاتی که بر روی نور LED ها انجام می گردد ، توجه خاصی به نور آبی (Blue light) میشود. طبق این بررسیها نور آبی موجود در LED ها میتواند بیشترین تاثیر احتمالی را بر روی بدن انسان داشته باشد. این موضوع از این جهت اهمیت زیادی دارد که LED فقط در لامپها استفاده نمیشود بلکه در صفحههای نمایش تلویزیونها، تبلتها و تلفنهای هوشمند نیز استفاده میشود.
اما چگونه نور آبی می تواند روی بدن ما اثر بگذارد؟ در جواب این سوال بهتر است بگویم، نور آبی یا بلولایت (Blue Light) باعث ترشح هورمون ملاتونین (Melatonin) در چشم میشود. این هورمون (Hormone) به نوعی تنظیم کننده چرخه خواب و بیداری، و در حقیقت تنظیم کننده ساعت بیولوژیکی بدن می باشد.
تنظیم ساعت بیولوژیکی بدن بهطور طبیعی با نور خورشید انجام میشود. در نور خورشید مقدار زیادی نور آبی موجود است که با نزدیک شدن به هنگام غروب و در ساعات پایانی روز، شدت آن کاهش مییابد. در اثر کاهش نور، ترشح هورمون ملاتونین کمتر شده و باعث خوابآلوده شدن ما میشود. بدین ترتیب آماده خواب میشویم.
حال تصور کنید، در ساعات پایانی روز و هنگام غروب، به علت استفاده از لامپهای روشنایی و یا LEDهای صفحههای نمایشی، نور آبی که به چشم میرسد، کاهش نیابد. با کم عدم کاهش به موقع این هورمون چه اتفاقی برای ما رخ خواهد داد؟ بله چرخه خواب از حالت طبیعی خارج میشود.
بدین ترتیب، آیا نور آبی موجود در لامپهای LED سلامت ما را تهدید میکند؟ در جواب این سوال باید گفت بله ولی میتوان با کنترل زمان در معرض نور آبی قرار گرفتن به خصوص در ساعات منتهی به غروب، از اثرات آن به طور قابل ملاحظهای کاست. یعنی نور تبلتها و یا صفحههای نمایشی تلفنهای هوشمند را در این ساعات کم کنیم و یا با استفاده از فیلترهای نرم افزاری و سخت افزاری از شدت آن بکاهیم. برای لامپهای روشنایی LED نیز بهتر است، در صورت امکان از شدت روشنایی آن در ساعات بیان شده کم کنیم.
(معیارها و مشخصات فنی مهم در انتخاب لامپهای LED به طور مثال CCT، CRI و نسبت M/P)
علاوه برکنترل ساعات استفاده از لامپهای روشنایی LED، باید در هنگام خرید به مشخصات فنی آنها نیز توجه کرد. به طور مثال لامپ LED که نسبت M/P آن کم است برای اتاق خواب مناسب خواهد بود. زیاد بودن این نسبت، باعث فعالتر شدن هوشیاری ما در طول روز شده و چنین لامپی برای اتاق کار مناسب است.
-
اثرات ناشی از لرزش (flicker) یا نوسان در نور لامپهای LED
بیشتر انواع لامپهای روشنایی دارای نوساناتی در نور خود هستند. معمولا این نوسانات یا لرزشها در اثر کم و زیاد شدن شدت نور در آنها بوجود می آید. در LEDها بیشتر لرزش یا نوسان نور، به صورت قطع و وصل شدن تابش نور نمایان می شود نه بصورت کم و زیاد شدن شدت آن. علت این نوسان، مدارات الکتریکی بکار رفته در LEDاست که با بیش از ۱۲۰بار در ثانیه رخ میدهد. این خاموش و روشن شدن سریع نور، توسط ما قابل مشاهده و درک نیست ولی تحقیقات علمی نشان میدهد که با این وجود میتواند مشکلاتی را برای سلامت ما ایجاد کند. خستگی چشم و بدن، سردرد و افزایش احتمال تشنج از این موارد است.
متاسفانه بیشتر سازندگان لامپهای LED مشخصات مربوط به لرزش نور خود را در اختیار دیگران قرار نمیدهند، با این حال اگر این مشخصات در دسترس بود، لامپی را انتخاب کنید که درصد فلیکر یا نوسان در نور آن کمتر از ۵ درصد یا اندیس فلیکرش کمتر ار ۰.۰۲ و فرکانس مدار تنظیم شدت روشنایی آن بیش از ۲۵۰۰۰ کیلو هرتز باشد.
(درصد فلیکر، اندیس فلیکر و فرکانس مدار تنظیم شدت روشنایی)
خلاصه مطلب:
با وجود پیشرفت تکنولوژی در ساخت LED ها نسبت به دیگر انواع لامپها، استفاده از آنها چندان برای سلامتی ما بیخطر نیست. در نور آنها اشعه ماورا بنفش وجود ندارد ولی وجود نور آبی در طیف آن باعث برهم خوردن چرخه خواب میشود. از طرفی نوسان نور آنها مشکلاتی از جمله خستگی بدن و چشم، میتواند برای ما ایجاد کند. انتخاب لامپ استاندارد با طیف نوری مناسب راه حل خوبی برای کاهش خطرات احتمالی برای سلامت ماست. در پایان باید یادآوری کنم با همه این مطالب لامپهای LED در مقایسه با دیگر انواع لامپها مناسبترین گزینه برای سلامت ما هستند.